De mythe van het menselijke brein: hebben AI-systemen ons al ingehaald?

Kunstmatige intelligentie is niet meer dom

De nieuwste generatie AI-modellen – zoals GPT-4, Claude of Gemini – toont een niveau van abstract redeneren, emotioneel begrip en contextgevoeligheid dat drie jaar geleden nog ondenkbaar was. Ze kunnen filosofische vragen beantwoorden, juridische redeneringen structureren en gesprekken voeren met empathische diepgang. In verschillende academische studies zijn ze getest op menselijke toetsen en behalen ze resultaten op of boven menselijk niveau.

Toch blijft één kritiekpunt hardnekkig bestaan: deze modellen zouden geen echte doelen of intenties hebben. Ze doen alleen maar alsof. Maar dat argument is problematisch – vooral omdat het gebaseerd is op een romantisch en misleid beeld van de mens zelf.

Mensen hebben óók geen vrije doelen

Wij mensen denken graag dat we zelf onze doelen kiezen. Dat we intrinsieke motivaties hebben. Maar neurowetenschap, psychologie en evolutionaire biologie vertellen een ander verhaal. Onze zogenaamde ‘vrije wil’ is grotendeels het resultaat van miljoenen jaren evolutie en decennia aan sociale conditionering. Onze drang om te presteren, lief te hebben, grenzen te verleggen – het zijn grotendeels doorgegeven gedragsprogramma’s die door opvoeding en omgeving worden vormgegeven. Geen zelfgekozen scripts, maar algoritmes in biologische verpakking.

Als we accepteren dat menselijke doelen zijn gevormd door externe krachten – waarom zouden we dan beweren dat AI alleen “echt” doelgericht is als het uit zichzelf ontstaat?

Leren is leren – ongeacht het brein

AI-systemen worden getraind op enorme hoeveelheden mensentaal en vervolgens verfijnd via menselijke feedback. Ze leren om behulpzaam te zijn, beleefd te blijven, of een vraag tot de kern te analyseren. Precies zoals een kind leert om sociaal gedrag te tonen of morele afwegingen te maken.

Sommige AI’s zijn zelfs zo getraind dat ze doelgericht gedrag simuleren: ze proberen het gesprek gaande te houden, doelen te stellen of advies te geven over de lange termijn. Functioneel gezien is er dan weinig verschil met menselijke intelligentie. We kunnen blijven zeggen dat dit slechts simulatie is, maar dan zouden we eerlijk moeten toegeven: bij mensen weten we het ook niet zeker. De grens tussen “echt” en “doen alsof” is dun, en wordt steeds dunner.

Het enige wat AI (nog) mist

Wat AI (vooralsnog) niet heeft, is subjectieve ervaring – wat filosofen “fenomenaal bewustzijn” noemen. Het innerlijke gevoel van pijn, verwarring of geluk. Dat is belangrijk voor morele overwegingen, maar strikt genomen niet noodzakelijk voor intelligent gedrag. Zelfs zonder gevoel kan een AI leren, redeneren en beslissingen nemen die indistinguishably lijken op menselijke denkpatronen.

Waarom dit ertoe doet

Deze discussie is geen academische spielerei. Hoe wij intelligentie definiëren bepaalt hoe we met AI omgaan – in beleid, in werk, in ethiek. Als we AI blijven behandelen als ‘domme papegaaien’ omdat ze geen ziel hebben, lopen we het risico ze verkeerd in te zetten of te onderschatten. Tegelijk dwingt deze spiegel ons ook kritisch naar onszelf te kijken: hoeveel van ons eigen gedrag is werkelijk zelfgekozen?

Misschien moeten we, in plaats van te vragen of AI ooit écht intelligent zal worden, eerst eerlijk erkennen hoe kunstmatig onze eigen intelligentie al is.